Minning um pabba

Posted: September 13, 2019 | Author: asgeirhi | Filed under: Uncategorized | Leave a comment

Hvernig byrjar maður eiginlega á að kveðja pabba sinn? Prófum þetta, byrjum á Drekabrúnni í Ljubljana, þann 22. desember 2002. Ljubljana þýðir ástkær á slóvensku. Svona nokkurn veginn, skeikar eins og einum staf. Þetta var rétt fyrir jól, á afmælinu hans pabba. Fáar borgir eru jólalegri en Ljubljana í sínum desemberbúning og þar keypti ég mér súkkulaðihúðað epli og kerti, fór með hvoru tveggja á Drekabrúnna og kveikti á kertinu fyrir pabba og hringdi afmælissímtalið til hans, kjamsandi á súkkulaðihúðuðu epli, sem er vanmetin uppfinning sem aðrar þjóðir mættu vel taka upp. Ég veit hins vegar ekki hvort pabbi hitti nokkru sinni dreka, en ég veit hins vegar að ef það gerðist þá hefði drekinn hjúfrað sig í fangið á honum – því það gerðu öll dýr. Á meðan við systkynin þurftum að hafa fyrir því að læra trikkin til að laða ketti og hunda hverfisins að okkur þá þurfti pabbi bara að vera, þau komu bara.

Þetta afmæliskvöld var hann tiltölulega nýbakaður ellilífeyrisþegi sem vann sem leiðsögumaður í hjáverkum. Mamma var ennþá að vinna, ég man ég hlakkaði til fyrir þeirra hönd þegar hún myndi hætta svo þau gætu ferðast áhyggjulaus um heiminn í rólegheitum, eitthvað sem ég vissi að blundaði í þeim. Tæpum sex árum seinna fór pabbi svo sjálfur til Slóveníu, með Agga skáfrænda og fleirum í ferð gamalla gagnfræðinga. Ég hef sjaldan séð hann glaðari en þegar þeir kallarnir komu heim – blaðskellandi og glettnir, pínulítið eins og þeir hefðu gengið aftur í unglingsdóm Gagnfræðaskólaáranna. Hann gaf mér svartan Slóveníu-bol, sem á einhvern dularfullan hátt verður alltaf síðasti bolur fyrir hrun. Bæði af því þetta var rétt fyrir hrun og líka af því þetta var síðasta skiptið sem ég hitti hann eins og hann átti að sér að vera, rétt fyrir heilablóðfallið.

Það var skammtímaminnið sem fór fyrst og nú þarf ég að treysta á langtímaminnið til að muna hann eins og hann var, áður en hann byrjaði að hverfa okkur. Búandi ýmist hinum megin á landinu eða í öðrum löndum þá var hann alltaf horfinn aðeins lengra í burtu í hvert skipti sem ég hitti hann, aðeins fjær raunveruleikanum. En þá kom samt betur í ljós dálítið prakkaralegur stríðnispúki í honum – þegar hann skynjaði ekki heiminn almennilega lengur þá sá hann held ég stundum betur hvað þessi heimur gat verið spaugilegur.

En ég man að þegar ég byrjaði í kennsluréttindanámi þá var ein spurning sem við þurftum ítrekað að svara, í mismunandi útgáfum: hver var uppáhaldskennarinn? Hvar lærðirðu mest um kennslu? Hvenær fékkstu áhuga á kennslu? Og svarið var alltaf: hjá pabba. Samt kenndi pabbi mér aldrei (nema nokkra aukatíma í stærðfræði rétt fyrir próf í menntaskóla), enda passaði hann alltaf að kenna aldrei börnunum sínum og var auk þess löngu hættur að kenna í Gagnfræðaskólanum þegar ég kom þangað. En hann var skólamaður allt sitt líf og í hvert skipti sem ég kom heim úr skólanum og annað hvort bölvaði eða dásamaði einhvern kennara þá var hann alltaf til í samræður um það, alvarlegan samræður um kosti og galla kennslunnar við lítinn pjakk sem vissi örugglega ekki hvað orðið kennslufræði þýddi. Ólíkt mér þurfti hann samt aldrei að eiga lokaorðið, hann hjálpaði mér einfaldlega að finna lokaorðin sjálfur.

Og það var galdurinn við uppeldið hjá honum og mömmu – þau ræktuðu með okkur forvitni og kynntu okkur fyrir hlutum án þess nokkurn tímann að beina okkur í einhvern ákveðinn farveg, nestuðu mann með gagnrýnu umburðarlyndi og kenndu okkur að mæta lífinu með opnum hug.

Pabbi var samt hlédrægur. Hlédrægur en ákveðinn – og ég vissi að hann þurfti að takast á við alls kyns erfið mál í starfi sem skóla- og menningarfulltrúi, mál sem væru sum fljótafgreidd í dag en voru meira tabú þá. Mál sem þótti oft þægilegra að sópa undir teppið þá. En það gerði hann aldrei, hann kláraði öll slík mál af einurð og tryggði að börnin nytu ávallt vafans.

Hlédrægnin þýddi að það var vissulega aðeins erfiðara að kynnast honum en annars, átta sig á hver hann var, heyra meira en glefsur um árin í Skotlandi og menntaskólaárin og hvernig þau mamma kynntust. En eftir að hann hætti að vinna, eftir að hann kastaði embættismannajakkafötunum, þá fann maður að það létti á honum. Það varð auðveldara að má honum á kjaftatörn, fá hann til að hverfa aftur til fotíðarinnar sem maður þráði að vita meira um. Það var eitthvað samtal sem mér fannst við eiginlega vera nýbyrjaðir á þegar allt hrundi.

Páskana árið áður hafði ég komið í heimsókn og pabbi þurfti mikið að tala við mig. Tilefnið man ég ekki lengur, en pabba fannst alltaf betra að tala á ferð, helst á göngu. Þannig að hann vildi endilega labba fram og til baka eftir stígnum langa hjá Akureyrarflugvelli. Vandinn var að ég var bara með venjulega götuskó meðferðis sem dugðu ágætlega innanbæjar en yrðu til lítils gagns í slabbinu og drullunni sem ég vissi að væru þarna. En pabbi dó ekki ráðalaus og sagði að ég gæti fengið Skarphéðinsskóna lánaða, þá goðsagnakenndu gönguskó. Þeir voru auðvitað alltof stórir í mig, þrátt fyrir tvöfalda sokka – og þegar við vorum að þramma þennan veg, fram og til baka, þá voru hælarnir á skónum ítrekað að höggva í hælinn á mér, þannig að ég reyndi bara að hlusta á pabba og harka af mér og kvartaði auðvitað ekki neitt. Kom svo heim alblóðugur um lappirnar með risastóran skurð sem seinna varð að myndarlegu öri. Og hugsaði sjálfsagt að maður hefði kannski lagt fullmikið á sig fyrir góðan labbitúr með pabba. En núna þrái ég ekkert meira en einn góðan labbitúr í viðbót, því enn er svo margs að spyrja.

Í staðinn þarf ég að spyrja Drekabrúna svara, eða leynisteininn okkar í skóginum eina, og hver veit nema erindið berist þér? Það eina sem ég veit er að núna er kominn tími á að kveðja ástkærann pabba og ganga með honum síðustu sporin, í þeirri vissu að hann gerði heiminn örlítið betri á hverjum einasta degi.

Ásgeir H Ingólfsson

 

---

Áramótabréfið 2017

Posted: January 3, 2018 | Author: asgeirhi | Filed under: Uncategorized | Leave a comment

Árið byrjaði á Akureyri og endaði langt í burtu frá Akureyri. Nýársnóttinn endaði í Vanabyggðinni að ræða við Villa Stebba um Ishtar, Howard the Duck og ryksögur.

Svo gerðist það snemma árs að Framtíðin fékk fínasta dóm hjá vestur-íslenska skáldinu Bill Valgardsson í Lögberg-Heimskringlu (já, ég blogga til að grobba). Hann sagði til dæmis:

„These are poems to make the reader think, to challenge the past, present, and future.“

„Joan of Arc is a recognizable figure from the past and the poem would be little more than a discourse on history if it weren‘t for the hoverboards. They make her us. They make her fate ours. The poem, given our troubled times – Brexit, the American election, Russian meddling, ISIS – is apt.“

„In „America“ he presents an image of America that is both accurate and terrifying.“

Merkilegt nokk átti ég svo eftir að vinna heilmikið með ljóðin seinna á árinu með öðrum Vestur-Íslendingi, en hann þekkti ég ekki þarna þegar árið var ungt.

Ég var samt eitthvað lítill í mér þarna í ársbyrjun, enda enn með hálfónýta hægri hönd. Það fer eitthvað skakkt í sálina á manni að geta ekki lyft báðum höndum upp fyrir axlir. En þetta lagaðist hægt og rólega, bara aðeins of hægt og rólega.

Fyrstu tvær vikur ársins voru heima, í gamla heima, Akureyri og Reykjavík, áður en ég fór heim til Prag. Það næstsíðasta sem ég gerði á Íslandi var að fara á Hjartasteins-frumsýninguna (sem endaði með þessari grein) og taka gott menningarblaðamannabjórspjall með kollega í kjölfarið. Það síðasta sem ég gerði var svo að spjalla í klukkutíma við Val Brynjar um ný-nasista – ef ég hefði ekki þurft að taka flugrútuna út á völl hefðum við örugglega talað um þá í tíu tíma og ég hefði endað með heila bók á upptökutækinu – en í staðinn látum við eina blaðagrein duga; Kvöldstund með nasista (Valur er samt ekki nasisti sko, svo það sé á hreinu, heldur maðurinn sem hann var að tala við fyrir langa langa löngu).

Janúar fór svo mest í að skrifa synopsa fyrir Stockfish og að borða villisvínakjöt í fyrsta skipti á ævinni. Það var kannski ekki alveg eins og í Ástríksbókunum, en samt svona nokkurn veginn. Þetta var kaldur janúarmánuður í Prag, gott ef hann sló ekki einhver met, þannig að það var ágætt að vera sem mest innivið.

 

Í febrúarbyrjun upplifði ég svo fallegan kynusla og tegundarusla í eftirfarandi senu á einu lókal kaffihúsinu (Kávarna Blatouch, mæli með því):

„Sat á kaffihúsi þegar 2 metra hár klæðskiptingur, vinkona hans og kolsvartur hundur koma inn. Hundurinn var mjög áhugasamur um alla gesti staðarins og eftir að hafa tekið ítarlegan rúnt og þefað vandlega af öllum þá stökk hann upp á bekkinn við hliðina á mér og heimtaði að ég klóraði honum á bak við eyrun og undir skoltunum í dágóða stund. Þetta endurtók sig nokkrum sinnum og mér fannst eitthvað óvenjulegt við þennan hund, hann var meðalstór en hreyfði sig óvenju fínlega, með silkimjúkann feld og sýndi engin merki húsbóndahollustu. Svo fattaði ég það; rétt eins og karlinn sem átti hann var kona í alvörunni var hundurinn köttur í alvörunni.“

Berlinale og vordagar

Febrúar var svo Berlinale-mánuður að venju (tvö ár í röð er jú hefð!), skrifaði tvo pistla um hátíðina í Fréttatímann, þann fyrri um Trainspotting 2, Wolf Alice, Django Reinhardt og Marie Curie, þann seinni um Wolverine og Kaurismäki, tók viðtal tvo daga í röð við óskarstilnefnda leikstjóra og fer líklega að birta þau bráðum, enda myndirnar loksins á leiðinni til Íslands. Gisti í Mehringdamm, rétt hjá nokkrum bestu veitingastöðum Berlínar-borgar (halló Bergmann-borgarar, Mustafa-kebab og Pagode), hitti eitthvað af Berlínar-genginu og sá mínar lögbundnu 20 bíómyndir þrátt fyrir annir í öðrum verkefnum – en segi ykkur nánar frá þeim í bíóannálnum sem ég skrifa þegar ég er búinn með þetta.

En það var einhver harkþreyta komin í mig – þetta frílans getur verið lýjandi til lengdar, þannig að ég var eiginlega búinn að ákveða að finna mér eitthvað að gera heima um sumarið – gerast gastarbeiter í eigin landi. Það var ágætt að það var að mestu gengið í gegn þegar blaðið sem ég skrifaði fyrir fór á hausinn og þýðingarfyrirtækið sem ég hafði unnið fyrir lagði sjálft sig niður með að ganga inní annað þýðingarfyrirtæki, annars hefði ég örugglega fengið gott frílansarataugaáfall.

Og fyrir þau ykkar sem eruð að spá í því hvað ég er að gera hérna úti, þá svaraði ég því að einhverju leyti í viðtali í Stundinni snemma árs:

„Þegar ég flutti út haustið 2014 spilaði ástandið á leigumarkaði alveg inn í – en það var ekki aðalástæðan. Ástandið á vinnumarkaðnum var líklega stærri ástæða – það var svo sem nóg af vinnu, en lítið af spennandi vinnu. Hins vegar hugsaði ég þá að ég myndi taka 2–3 ár úti og sjá svo til hvort ég yrði áfram eða flytti aftur heim. Ég var aldrei ákveðinn að flytja heim eftir þessi tvö ár – en það var alltaf möguleiki.

Núna, tveimur og hálfu ári seinna, er staðan hins vegar sú að ég er að mörgu leyti jákvæðari fyrir því að flytja heim en áður – en það væri ökónómískt sjálfsmorð ef ég væri ekki búinn að tryggja mér vel launaða vinnu áður – bara kostnaðurinn við leigu á íbúð eða herbergi og tryggingar og fyrirframgreiðslur sem iðulega fylgja, fyrir utan alla hina dýrtíðina. Svo er maður náttúrlega kominn í annan efnahagslegan raunveruleika hérna úti, ég þyrfti skyndilega að margfalda allar mínar tekjur til að lifa af. Og úr fjarlægð eru þessar upphæðir fyrir sjálfsagða hluti – húsnæði og mat – einfaldlega klikkaðir.

Raunar er stutta svarið mitt við því hvernig mér finnist að koma til Íslands einfaldlega þetta: Ísland er fínt fyrir utan veðrið og verðið.

En auðvitað skipta aðrir hlutir máli líka. Ef það væru einhver nógu spennandi verkefni heima (já, Ísland verður alltaf heima – en Prag er það líka, allavega núna) gæti ég látið mig hafa dýrtíðina. En tækifæri á Íslandi eru alltaf háð „þörfum atvinnulífsins“. Þau þurfa alltaf að finna sér réttætingu í excel-skjali – eða þau þurfa að vera nógu þjóðmenningarleg til að fá bitling úr ríkiskassanum. Húsnæðisverð er bara birtingarmynd á þeim vanda að við höfum ekki drifkraftinn í það sem ætti að vera okkar forgangsverkefni – að skapa mannvænt samfélag á þessu landi.“

En auðvitað má ýmsu við þetta bæta, til dæmis því að ég fíla útlönd. Ég er samt ennþá að reyna að læra að eiga heima þar.

Þessa síðustu vormánuði í Prag fyrir Íslandsútlegðina þá stofnaði ég þá merku Facebook-síðu Algjörlega óáhugaverðar götuheitaupplýsingar, sem ég þarf að verða duglegri að sinna á nýju ári. Hún snýst nefnilega dálítið um það að læra að eiga heima í útlöndum, að sigrast á hversdeginum sem tekur við þegar rútínan eltir mann uppi. Að vera áfram forvitni ferðamaðurinn með sæmilega glögg gestsaugu.

Svo fór Framtíðin aðeins að láta kræla á sér aftur. Fyrstu 4-5 mánuðina eftir að hún kom út haustið 2015 hafði ég reglulega verið að lesa upp úr henni á börum heimsins (altso Reykjavíkur, Akureyrar, Berlínar og Prag) – en svo leið rúmt ár án þess að ég tæki einn einasta upplestur (að því undanskildu að ég tók “Hamingjusama kjúklinginn” í matarboði á Bergþórugötu og ljóðabattlaði við aldinn handritshöfund í Karlovy Vary). Þangað til Félag íslenskra ofsamanna (altso, Íslands-áhugafélag Tékklands) fékk mig til að vera með klukkutíma prógramm fyrir þau, einhvers konar ljóðakabarett þar sem ég röfla á milli ljóða, allt á íslensku auðvitað – þannig að Ilona fékk að þýða þetta allt saman á akkorði. Skemmtilegt líka að lesa, án mikilla viðbragða, og horfa svo á þýðandann fá alla hlátrana og klappið. Enda eiga þeir það skilið, sérstaklega Ilona.

Tók svo svipað prógramm á Akureyrarvöku um sumarið þar sem ég var líka með upplestra í Lystigarðinum fyrir gamla félagsfræðikennara og fleira gott fólk. En tveimur dögum eftir upphaflega kabarettinn þá las ég á ljóðakvöldi á Soma bar (það voru engar samlokur í boði, þannig að ég reikna með að nafnið sé frekar vísun í Aldous Huxley en Sóma-samlokur) – og náði þessu galdramómenti, með ljóð sem maður hafði lesið margoft áður, þar sem maður fann að hlustendur náðu hverju orði og um leið enduruppgötvaði ég hvert einasta orð sjálfur.

Svo var – loksins, loksins! – rifist heiftarlega um unglingabækur þar sem Helgi Jónsson og 13 vondar ástæður komu við sögu. Pólitíkin kom hins vegar í veg fyrir að ég og Yuliya Samoilova gætum keppt um sigurlaunin í Evróvisjón, svona hefnist manni fyrir Krímskagaflakkið.

Rétt áður en ég fór heim mættu svo Jón Bjarki, Haukur Már og Trausti (sem var að leggja af stað í massífa heimsreisu) og þar með hófst eitthvert svakalegasta skæruliðalistaverkefni síðari ára – sem er ekki hægt að segja frá í þessum annáli (það myndi líka að minnsta kosti tvöfalda hann í lengd) þar sem þetta er ennþá algjört hernaðarleyndarmál. En það mun breytast.

Svo dó hún Jóhanna Kristjónsdóttir í vor, það frábæra skáld og sú frábæra blaðakona. Þegar ég ritstýrði Torfinu var hún Jóhanna fyrsta manneskjan sem ég tók viðtal við. Við töluðum um Insjallah, bókina sem þá var nýkomin út, pældum í hver íslenska útgáfan af þeirri heimspeki gæti verið, við töluðum um að heyja að okkur orðum og ég man alltaf hvernig hún talaði um peningatré. Peningatré er tré sem maður vökvar til að geta látið drauma rætast, ekki drekagull sem maður liggur á. Og núna er ég að fara heim að vökva peningatréið og Jóhanna er farin eftir að hafa látið alls kyns drauma rætast, og líka hjálpað ótal arabískum börnum að gera það sama. Fyrir það ber að þakka, sem og fyrir öll hennar frábæru ljóð og ferðaskrif og hugrekki og lífsgleði.

Já, ég var að fara heim að vökva peningatréið. Fyrst kom ég samt við í Berlín í sólarhring, hitti mikið af góðu fólki og endaði að lokum á dansstað þar sem vinkona mín meiddist illa á hné – en heimtaði samt að halda áfram að dansa fram á morgun. Þannig að ég mætti á flugvöllinn eftir þriggja tíma svefn. Ég hafði gert boð á undan mér með þessum orðum:

„Flugmiði til Keflavíkur, tékk.

Sumarvinna á Mývatni, tékk.

Ekki láta ykkur samt detta í hug að ég sé fluttur aftur heim – þetta er bara langt vinnu-sumarfrís-stopp!“

Mývatn, stúdentsafmæli og bíóhátíðir

Ég kom heim til að vinna – og það var ekkert djók. 160 klukkutímar á fyrstu 16 dögunum, þar sem ég næturvarðaðist, skúraði og spúlaði við Jarðböðin í Mývatnssveit – áður en ég átti fyrsta vikufríið. Þessi vikufrí voru samt ekki mikil frí framan af, fyrst var það lögbundin Skjaldborgarferð vestur á Patreksfjörð sem má lesa um hérna, hérna og hérna – auk þess sem ég fann þessa búddista á Tálknafirði. Þá var það lögbundið stúdentsafmæli og loks lögbundin Karlovy Vary-ferð sem má lesa um hérna.

Inná milli var svo endalaus vinna, gervöll Týróla-fjölskyldan kom í heimsókn í lónið og fastagestirnir fóru að yrkja um mann kvæði og svo átti ég epískt afmæli á vakt, með góðum leynigestum og þessum fallega morgni:

„Einu sinni var næturvörður að koma heim af vakt og í staðinn fyrir að fara beint að sofa þá fór hann í hvítu skyrtuna og fékk sér eitt rauðvínsglas með svarta chílenska kettinum sem hafði komið yfir hálfan hnöttinn til að fagna afmælinu með téðum næturverði. Þeir skáluðu fyrir ástinni og lífinu og vináttunni og öllum vinum í nútíð og fortíð og framtíð, bæði þeim sem höfðu sent rafkveðjur og líka þeim sem voru einhvers staðar í netleysi Andesfjalla eða sumarfría og sendu bara hugsskeyti í staðinn. Þannig að aftur; skál fyrir ástinni og lífinu og vináttunni og takk fyrir allar kveðjurnar, komnar sem og ókomnar.“

Annars komst ég fljótlega að raun um að besta leiðin til að lifa þetta af var að blasta tónlist við skúringarnar og setja podcöst í eyrun þegar maður spúlaði (enda hátalarnir þá langt í burtu). Þarna hlustaði ég á Veru Illuga flytja Í ljósi sögunnar, S-Town og einhverja árganga af Lestinni og Víðsjá – og þetta gat stundum verið skemmtilega draugalegt. Orð og senur festust við staði og stundum var maður ekki með neitt í eyrunum en heyrði samt Veru Illuga tala um einhvern blóðugan fjöldamorðingja þegar maður var að skúra í sama horninu og maður heyrði af honum kvöldið áður.

En allir tímar þurfa sitt lag, öll sumur þurfa sinn sumarsmell – og þótt það væru margir til kallaðir þá átti Freddie lag sumarsins, lúmskasta verkamannaóðinn, um lífið annars staðar – þegar maður breiðir út vængina. Þetta er lag sumarsins, um það þegar við Sammi erum hættir að skúra og fljúgum í burtu í frelsið. Frelsið, maður, frelsið.

Akureyri-Reykjavík: örleikrit

Næstsíðasta frívikan eftir afmælið fór svo í ljóðaupplestur á Akureyrarvöku og svo Reykjavíkurferð að ná í dótið mitt í geymslu og ferma það í geymslu fyrir norðan. Fjórðu geymsluna á þessum rúmlega þremur árum síðan ég flúði land. Ég fékk bílinn hennar múttu lánaða og auglýsti á síðustu stundu laust far á Samferða til að dreifa bensínkostnaðinum. Nítján ára unglingspilt vantaði far og á leiðinni átti eftirfarandi örleikrit sér stað:

Farþegi: Hey, má ég sýna þér tattúið mitt?

Bílstjóri (skeptískur): Alveg eins.

Farþegi sýnir tattúið. Hakakross með einhverju torkennilegu krassi á neðanverðum fótlegg.

Farþegi: Þetta er til heiðurs Adolf Hitler. Hann er í miklu uppáhaldi (sýnir svo annað tattú á hendinni). Þetta er svo fyrir pabba, hann er dáinn.

Bílstjóri svarar aðspurður að hann sé ekkert sérlega hrifinn af fyrra húðflúrinu. Síðan er þögn í dálítinn tíma á meðan hlustað er á tónlist.

Ferþegi rífur síðar þögnina og stingur upp á að fara í leik; Hver er maðurinn? Bílstjóra lýst ágætlega á það, enda hefur hann takmarkaðan áhuga á að ræða pólitík undir þessum kringumstæðum.

Farþegi byrjar á að hugsa sér mann, viðkomandi er uppi á tímum heimstyrjaldarinnar og er ítalskur – „eða einhvers staðar nálægt Ítalíu.“ Það kemur því bílstjóra nokkuð á óvart að komast að því að umræddur maður er Jósef Stalín. Þegar farþegi veit svo ekki einu sinni hver Winston Churchill er þá sannfærist bílstjóri endanlega um að farþeginn viti einfaldlega ekki nokkurn skapaðan hlut um Síðari heimstyrjöldina og því séu varla mjög djúpar hugmyndafræðilegar ástæður fyrir þessu húðflúri.

Seinna keyra þeir inní Reykjavík og bílstjóri keyrir farþega upp í Breiðholt, þar sem hann stoppar við gangbraut til þess að hleypa ungri stelpu yfir.

Farþegi: Ah, þetta er Kamilla [nafni breytt], ég svaf hjá henni einu sinni.

Stuttu seinna er keyrt fram hjá stofnanabyggingu.

Farþegi: Hey, við kveiktum í þessu húsi þegar ég var fimmtán. Ég veit ekki alveg af hverju.

Bílstjóri keyrir loks upp að húsi í Breiðholtinu þar sem farþegi yfirgefur bílinn. Bílstjóri er óvenju feginn að vera loksins einn í bílnum.

En þótt þetta litla örleikrit hafi verið passlega dramatískt var auðvitað aðaldramað daginn eftir – þegar ég vann það verkfræðilega afrek að troða öllu dótinu í jeppa foreldra minna og fermdi hann þannig norður – þótt það hafi svona varla verið pláss fyrir sjálfan mig í bílnum.

Amma hundrað ára og Siggi kveður

Næstsíðasta vaktin á Mývatni innihélt til dæmis þetta göldrótta augnablik undir morgun:

„Fyrir hundrað árum var frostaveturinn mikli um það bil að skella á. En það sem skiptir meira máli er að þá fæddist amma Soffía. Hún hefði orðið aldargömul í dag ef hún hefði ekki kvatt okkur fyrir rúmum 17 árum. Allavega, þessi dagrenning er fyrir hana:“

Annars erum við alltaf að tala um túristana – en einstöku sinnum fær maður smá innsýn inn í það hvernig þeir sjá okkur. Þetta skrifaði ég t.d. hjá mér í einni ferð á Bláu könnuna:

„Sat á kaffihúsi þar sem tvær þýskar stelpur flettu Mogganum, stoppuðu á leiðarasíðunni og kímdu, jaðraði við að þær væru að hlæja – og bentu á skopmyndina hans Helga Sig. Ég veit eiginlega ekki hvað þetta átti að fyrirstilla; er Helgi Sig máski ekki spámaður í sínu föðurlandi en dýrkaður og dáður annars staðar, voru þessar stelpur máski þær einu í heiminum sem fatta húmorinn hans eða voru þær aðallega að hlæja að okkur molbúunum, þar sem elsta dagblað landsins er nógu molbúalegt að birta ennþá svona vondar teikningar? Möguleikinn að Helgi Sig hafi loksins verið fyndin eftir öll þessi ár er hins vegar of fjarstæðukenndur til þess að velta honum af alvöru fyrir sér.

Stuttu seinna settist svo skeggjaður maður í sætið þeirra og skar samlokuna sína með vasahníf í stað þess að treysta hnífapörum staðarins og allt varð eðlilegt aftur.“

En við erum að koma að skilum í frásögninni – síðasta vaktavikan á Mývatni að hefjast. Ég sakna samt labbitúrsins úr vinnunni töluvert meira en vinnunnar sjálfrar, enda átti ég veginn aleinn þá. Þetta var vegurinn minn – það keyrðu hann vissulega margir en ég var sá eini sem labbaði hann á hverjum degi. Undir lokin var ég meira að segja farinn að semja verklýðsljóð á labbinu heim – ef ég hefði komist í þann gír strax í byrjun sumars væri ég öruglega kominn með bók núna, en í staðinn á ég bara þrjú ljóð, þar af eitt fullklárað og ég veit ekki alveg hvað ég á að gera við hin.

Síðasta vaktavikan var svo auðvitað dramatísk út af því ríkisstjórnin sprakk svona rétt um það leyti og ég var að skúra forstofuna – en það er auðvitað óvíst hversu lengi í viðbót það telst til tíðinda að ríkisstjórnir springi. Svo dó Harry Dean Stanton rétt á eftir Sam Shephard – einhver sorglegur endurómur af Paris, Texas hlykkjaðist til Mývatns og svo rann síðasta vaktin upp og ég þurfti einhvern veginn að redda mér heim morguninn eftir, enda Strætó kominn á vetrardagskrá (lesist: gekk ekki lengur á miðvikudögum). Það fylgir því nefnilega að flytja til Íslands að þá man maður að bíllaus maður er annars flokks þegn.

En ég hafði upp á manni sem þyrfti að ferja bíl til Akureyrar í fyrramálið, hann mætti svo til mín í verkamannabústaðinn góða rétt fyrir níu – á skólabílnum. Ég svitnaði og hafði ekki hugmynd um hvort það þyrfti meirapróf á svona bíl, svona mini-rútu – en svo rúntaði ég með honum heim til hans þar sem öllu venjulegri bíll beið þess að vera fermdur til Akureyrar. Sem var bæði léttir og vonbrigði – ég var búinn að ímynda mér alls konar epískar sögur af því þegar ég myndi renna í hlaðið á Akureyri á skólabíl Mývatnssveitar.

Þetta var eina skiptið sem ég keyrði sjálfur heim – og því þótti mér rétt að nota aðstöðuna og prófa að borða í einni af þessum vegasjoppum sem voru á leiðinni. Leit inní eina slíka, fann syfjulegt nývaknað afgreiðslufólk og pantaði mat – og slysaðist til þess að kíkja á internetið. Þar sem ég las að Siggi Páls væri farinn. Þessi fátæklegu orð voru skrifuð þá:

„Hver er besta leiðin til að fá innblástur? „Svefnleysi,“ sagði hann glettnislega og við náttuglurnar í nemendahópnum kinkuðum kolli. Svo var ég svefnlaus en hamingjusamur á leiðinni heim af síðustu næturvaktinni núna í morgun, stoppa að fá mér að borða í vegasjoppu og er að velta fyrir mér hvaða frelsis-lag ég eigi að setja á fóninn þegar ég kem heim – en les svo andlátsfréttina og það brast á með þögn. Þessi rödd var þögnuð. Þetta kankvísa bros myndi aðeins lifa á myndum og bene bene aðeins heyrast í vanmáttugri endursögn. Ég hafði hlakkað til að hitta hann næst, bara einhvers staðar, en vissi að það var ekkert víst að það yrði eitthvað næst, ég bý jú ekki í Reykjavík lengur – og sé nú mest eftir að hafa ekki bankað uppá, tekið viðtal, gefið honum bók, bara eitthvað.

Og þessi rödd var raunar þegar byrjuð að hverfa – þessi skæra glaðværa rödd hafði misst kraft sinn og var orðin rám í kjölfar veikindanna, þá fann maður stálið í henni, ákveðnina. Það var erfiðara að tala en áður en orð skiptu máli, orð skipta öllu máli.

Og ljóð muna rödd.

Þetta er röddin sem við þurfum að muna – bene bene að eilífu!“

Og Siggi var svo magnaður að honum dugði ekkert minna en tvær Facebook-kveðjur. Sú síðari vitraðist mér viku síðar:

„Fór út að hlaupa áðan í Kjarnaskógi, skóginum sem afi Ármann gróðursetti ásamt fleiri góðum mönnum. Það er búið að bæta við stígum við aðalstíginn og mér tókst að villast (enda hliðarstígarnir nánast alveg eins) – en um leið og ég fann rétta stíginn aftur þá er Sigurður Pálsson kynntur til leiks í 2 daga gömlum Víðsjárþætti og hann talaði sannarlega beint til mín þarna á skógarstígnum:

„Óður um tré og skóga – annar hluti“

[…]

„Skógurinn er lifandi jörð sem hreyfist eins og grænt haf, hreyfist eins og grænt úthaf, rótfastur dansar skógurinn við skýin.“

[…]

„Tré sem vex er kennari, lífvera sem kennir okkur að sjá hlutina á bak við hlutina, fræið bak við tréð, áform sem vex eins og lífvera, fjölgar sér eins og lífvera, deyr eins og lífvera.“ “

Og skyndilega var ég ekki týndur lengur.

Akureyri-Reykjavík-Malmö-Köben-Prag

Ég fór samt ekki beint heim til Prag eftir síðustu vaktina. Fyrst var vika á Akureyri, svo vika í Reykjavík og loks vika í Malmö og fáeinir dagar í Kaupmannahöfn. Á Akureyri náði ég að kíkja í heimsókn til systur minnar sem var nýflutt aftur í bæinn og kaus svo löngu áður en það var komið á hreint hverjir væru í framboði. Fulltrúi sýslumanns sat þar aleinn í þartilgerðu herbergi og mér fannst hálfgerð synd að vera að fara – ég hefði getað staldrað við í nokkrar vikur og kíkt í heimsókn á hverjum degi og kosið eitthvað nýtt. Svo myndi ég selja Braga Ólafs skáldsöguréttinn.

Í Reykjavík var svo slegið upp Bóksölupartí þar sem fyrrum starfsmenn skiptust á stríðssögum – plús einn núverandi sem villtist með. Aðallega var ég samt að hanga á RIFF, þar sem hápunkturinn var augljóslega að sjá Werner Herzog árita gervifót.

Strax á eftir var svo arabíska kvikmyndahátíðin í Malmö – sem ég mun gera betri skil annars staðar síðar, en þetta leystist svo upp í fölskvalausa fótboltagleði þegar Egyptaland og Ísland tryggðu sér sæti á HM sama kvöldið.

 

Öllu þessu flandri fylgja svo ótal ferðatöskur og pakkningar – hér er upprifjun á næstmesta verkfræðiafreki ársins. Sumsé, hér kemur stutt ljóð um að pakka:

Hvernig pakka skal ógeðslega miklu og borga samt ekki yfirvigt á tveimur mismunandi flugvöllum:

(Leyfilegur farangur: 23 kílóa taska, handfarangurstaska og tölvutaska)

1: Setja allt þyngsta dótið í handfarangurstöskuna, s.s. bækur og þung raftæki.

2: Mæta út á Keflavík og komast að því að stóra taskan er samt tveim kílóum of þung – taka þrjár þyngstu bækurnar í henni (Codex eftir Sjón, Allt fer eftir Steinar Braga og hlunk um sögu Prag) og troða þeim einhvern veginn í tölvutöskuna (ég á vel að merkja þyngstu fartölvu í veröldinni).

3: Mæta rúmri viku seinna á Kastrup, eftir vikudvöl í Malmö og 2 daga í Köben. Mögulega með örlítið meira dót. Passa að pakka helst nákvæmlega eins og síðast.

4: Mæta í innritun á Kastrup og vera samt með 4 kíló í yfirvigt. Taka nógu mikið úr töskunni til að koma þessu niðrí 23,1 kíló. Það slapp.

5: Standa við ruslatunnu í Kastrup með handfarangurstösku, tölvutösku og helling af munaðarlausu dóti.

6: Troða því sem hægt er í þessar tvær töskur.

7: Brjóta rammann af viðurkenningarskjalinu sem ég hafði fengið tveim dögum áður, halda skjalinu og setja inní myndasögubók.

8: Henda líka rakspíra og tannkremstúbu sem voru hvort eð er nánast tóm, inniskónum sem hótelið gaf mér þegar þeir tilkynntu mér um þessa „shoe policy“ sem þeir voru með í morgunmatnum og einhverju fleiru.

9: Taka nokkrar bækur sem stóðu undir því að kallast vasabrotsbækur og troða þeim í vasana. Fara í aukajakkann sem ég var með og fara í tvöföldum jakka í gegnum innritunina.

10: Koma heim og prófa að vigta handfarangurinn – hann var líka 23 kíló.

Return to Praha

Óskin rættist þegar ég kom til Prag; þótt það væri kominn 13. október var samt smávegis eftir af bæheimska sumrinu. Þannig að maður gat örlítið náð að borða úti, lesa bækur á grasbökkanum við Moldána og praktísera aðra lífsnauðsynlega hluti sem er oftast ómögulegt að gera á Íslandi oftar en svona tvisvar á ári.

Já, og taka viðtal við tékkneskan þingfréttaritara í Alþingisgarðinum tékkneska. En þótt tékknesk byggingarlist sé svona almennt nokkur hundruð þúsund ljósárum á undan þeirri íselnsku erum við að vísu með miklu betri Alþingisgarð og meira að segja betra þinghús líka. Enda vita Tékkar að það er óþarfi að spandera besta arkítektúrnum á pólitíkusana (Þótt þessi höll sem forsetinn býr í sé svosem ekki sem verst).

En viðtalið var um tékknesku kosningarnar sem voru degi á undan þeim íslensku – þannig runnu þessar kosningar í löndunum mínum tveimur saman og lokaniðurstaðan var auðvitað að bæði Íslendingar og Tékkar reyndust óþarflega vitlausir, á gerólíkan hátt þó.

En þetta voru síðustu leiðtogakappræðurnar sem nokkur maður kemst í gegnum ógrátandi – og á endaum verður þetta kannski bara taumlaus grátur.  Þetta veit Nick Cave manna best og þegar ég fór á tónleika í fylgd með tíu Pólverjum úti í úthverfi borgarinnar þá tók hann epíska útgáfu af The Weeping Song í tilefni þess að kosningarnar væru afstaðnar.

Framan af ári voru bíómyndir og skúringar líklega leiðarstef ársins – en bókmenntirnar komu sterkt inn undir lokin. Bæði fór ég að dekka jólabókaflóðið fyrir Stundina – sem endaði stundum á svona senum á tehúsum borgarinnar:

„Fór á tehús til þess að klára að skrifa gagnrýni á skáldsögurnar þrjár sem ég hef verið að lesa. Fyrsta bókin var hálf slöpp – og fyrsti tebollinn var hálf útvatnaður. En þetta er alvöru tehús með allskonar tei og rétt eins og önnur bókin sem ég las var töluvert betri þá var tebolli númer tvö mun betri, meiri fylling, meiri alvara. Þriðja bókin var svo fjandi góð – þótt hún stæðist kannski ekki samanburðinn við bragðsterkt nepalskt teið, sem ég treysti að sé spásögn um að í næsta bunka sé einhver bók sem sé nógu mikið meistaraverk til að eiga þetta nepalska te skilið. Enda dýrt kveðið, nærri tvöfalt dýrara en hitt teið – en algjörlega þess virði.“

Svo fór ég að vinna í ljóðavídjóum með honum Darrell, eins og ýjað var að ég hér fyrr í textanum – líklega einhvern tímann í mars-apríl. Það var raunar um það leyti sem ég kynntist Darrell, Vestur-Íslendingi sem bjó á Íslandi – meðal annars á Mývatni – á áttunda áratugnum og var þá aðallega þjóðfræðingur og tónlistarblaðamaður og kann alls konar sögur af Spilverkinu og öðrum þess tíma böndum og veit þar að auki allt um rímur. En núna er hann aðallega vídjólistamaður, sem spilar live vídjó með tónlist – og svo plataði hann mig með sér í að búa til vídjó til að flytja live með ljóðum. Akkúrat núna er prógrammið oftast svona: Framtíðin rímixuð með myndum frá Buzludzha, höfuðstöðvum búlgarska kommúnistaflokksins, og Krímskaginn, Sýrlandi með myndskeiðum af grímunum hans Darrell, sem ég prófaði að setja á nokkra listamenn. Svo eru tveir fjarstaddir gestir – bæði myndbandið af Jóhönnu sem Gunnlaugur Starri mixaði fyrir mig og svo tek ég Draughenduna hans Ara Jóseps sem cover-ljóð til að hræða mannskapinn. Ég tók myndefnið sjálfur – en það er Darrell sem mixar það, þið þurfið helst að sjá þetta til að fatta galdurinn. En hugmyndafræðin er kannski ekkert mjög ólík því sem Starri er að vinna með hér með Jóhönnu.

Hátíðarnar var ég svo á flakki. Ég yfirgaf Prag á Þorláksmessu, eftir að hafa keypt síðustu jólagjafirnar á jólamarkaðnum um morguninn. Ég var auðvitað á síðustu stundu – svitnaði í neðanjarðarlestinni á meðan ég undirbjó mig fyrir að hlaupa gervalla lestarstöðina á enda til þess að vera kominn upp í lest kl. 10.01.

Aðaldramað var svo þegar ég millilenti í Linz. Ég var kominn út úr lestinni og í göngin fyrir neðan brautarpallinn þegar ég ætlaði að veiða upp lestarmiðann minn til að sjá hvenær seinni lestin mín færi. En ég fann engan miða – og það sem verra var, ekkert vegabréf (en ég hafði geymt miðann inní vegabréfinu). Ég leitaði í öllum töskum og öllum jakkavösunum fimm og fór aftur inní lestarklefann – en ekkert fannst. Fann svo lestarvörð sem þvældist með mér á milli lögreglustöðvarútibús, miðasölu og Lost&Found skrifstofu sem var lokuð á laugardögum – og enn fannst ekkert.

Ég var sem betur fer með afrit af miðanum í símanum – en þegar ég var sestur í seinni lestina þá fattaði ég loksins að það voru ekki bara fimm vasar á vetrarstakknum mínum, heldur sex. Sem var vissulega léttir – en núna er ég samt með smá samviskubit yfir að hafa þurft að trufla lestarvörðinn í Linz svona mikið. Hann var afskaplega hjálplegur í þessu öllu saman – þannig að ef þið hittið dökkhærðan lestarvörð frá Linz með sítt að aftan þá megið þið endilega knúsa hann fyrir mig, hann á það skilið.

Jólin voru svo í Týról, nánar tiltekið í gömlu góðu Längenfeld, með viðkomu í Sölden. Og þótt ég hafi komið nokkrum sinnum til útlanda fyrir haustið 1997 þá byrjaði mitt flökkulíf eiginlega þá, þegar ég bjó í fyrsta skipti í útlöndum og vann við að bera matarbakka í burtu frá góðglöðum skíðamönnum og notaði svo sömu matarbakka til að húrra niður fjallið á kvöldin þegar það var eitthvað stuð í bænum eða fótboltakvöld í íþróttahúsinu með öllum Bosníumönnunum. Það var þarna sem ég varð ródjó, sjáiði til, og svo var það eftir þennan vetur sem ég fór á Evrópuflakkið um vorið, sem mér finnst ég eiginlega stundum vera enn á.

En allevega, núna er Týról aðallega staðurinn sem ég hitti Drífu frænku og Zoran og öll þeirra börn, plús börnin þeirra Gorans og Sönju, sem og auðvitað Siggu frænku sem er ennþá duglegri en ég að koma þangað um jólin. Síðast þegar ég var þarna, fyrir 2 árum, þá sá Aleksander frændi um dramað með því að fara upp á spítala á aðfangadag þannig að við frestuðum jólunum um einn dag. Núna bjargaði hann hins vegar jólunum á dramatískan hátt, því þegar Viktor litli var að leita af síðasta pakkanum fór ristastórt jólatréð allt af stað og Aleksander flaug af stað eins og Súpermann sjálfur og náði að grípa það áður en það skall á gólfið – áður en við hin áttuðum okkur almennilega á því að tréið væri að detta.

En þetta er auðvitað einhver fjölmennustu jól sem hægt er að hugsa sér – tveir bosnískir tvíburabræður með eiginkonur, samtals sjö börn og eina frænku og einn frænda. Svo er borðtennisborð í kjallaranum og ég þarf greinilega að æfa vel fyrir næstu heimsókn svo ég geti loksins unnið Aleksander frænda. Þar kemur sér vel að hafa loksins uppgötvað bar í Prag með borðtennisborð. Og súpu á sunnudögum, sem er ekki síður mikilvægt.

Þann fjórða í jólum hélt ég svo til Innsbrück í dagsferð. Það eru nefnilega sumar borgir í lífi manns sem maður fer ótal sinnum í gegnum í lest – en stoppar eiginlega aldrei. Innsbrück er búin að vera þannig fyrir mér í nærri tuttugu ár, eða síðan veturinn 97-8 þegar ég fór þangað stundum á frídögum og þurfti að komast í menningu. Lestist: bíó eða bókabúðir. Þarna sá ég Titanic forðum daga og keypti allan katalóginn sem þá var til af Paul Auster – og fattaði löngu seinna þá fallegu stuðlun að ég hefði lesið allan Auster í Austurríki. En mig rámaði í að borgin væri falleg þannig að mér fannst kominn tími á að stoppa. Og hún er það – ævintýraverur úr Grimmsævintýrum eru við húsgafla í miðbænum og best af öllu er samt barrokkeinvígið klukkan fimm í kringum jólin. Þá mætir maður á aðaltorgið þegar fer að dimma, þar eru gömul Habsborgaraleg glæsihýsi – og skyndilega birtist virðuleg barrokhljómsveit á einum svölunum og byrjar að spila – og þegar hún þagnar þá heyrast tónar af næstu svölum. Svona gengur barrokkbattlið í einhvern tíma, þangað til öllum er orðið kalt líklega – þá fara allir inn og fá sér glühwein.

Prag er svo miðja vegu á milli Týról og Berlínar (að vísu mun nær Berlín) og því stoppaði ég í einn sólarhring til að setja í eina þvottavél og þrífa hvítu skyrturnar og þurrka fyrir áramótin. Þau liðu í frábærum félagsskap í Friedrichshain, með tveimur vinapörum, einu setti af tengdaforeldrum og venesúelskum leynigesti. Og ekki einni sekúndu af sjónvarpsglápi, en nóg af mat og drykk og samræðum til að bæta fyrir skaupskortinn.

Svo lauk árinu einhvers staðar þarna þar sem leigubíllinn í götunni fyrir neðan var fastur á milli tveggja flugelda. Hann komst þetta samt á endanum. Vona svo bara að þið komist öll í gegnum næsta ár heil á húfi,

ykkar,

Ásgeir

Texti: Ásgeir H Ingólfsson

---

Strúts-syndrómið

Posted: April 8, 2017 | Author: asgeirhi | Filed under: Uncategorized | Leave a comment

Nýlega deildi Stefán Pálsson hugmyndum Guðmundar Svanssonar um að hunsa að stærstum hluta hryðjuverkamenn í fréttum með þessum orðum:

„Láttu eins og þú takir ekki eftir þeim, þá missa þau áhugann og hætta að stríða þér. – Þetta eru ráðin sem við gefum börnunum okkar þegar þau lenda í einelti. Það er erfitt og sárt að fylgja þessum ráðleggingum en þó áhrifaríkt. Svansson hittir naglann á höfuðið.“

Og svo ég orði það nú bara pent: þetta er djöfulsins andskotans vitleysa. Það get ég vottað út frá bæði eigin reynslu og annarra af einelti. Þetta hefur samt örugglega virkað einhvers staðar einhvern tímann – einelti er flókið og fjölbreytt – en jafnvel ef það virkar þá markerar það okkur langt fram á fullorðinsár hvernig við bregðumst við einelti sem börn; það er ekkert sjálfsagt mál að byrja allt í einu að rétta úr bakinu þegar þú ert kominn út á vinnumarkaðinn eða í nýjan skóla eða einhverjar aðrar aðstæður.

Það hryggir mig líka ef þetta eru skástu ráð fullorðinna foreldra nú til dags – það bendir ekki til að mikið hafi unnist í baráttunni gegn einelti í skólum landsins, en ég vona að það sé rangt.

Að snúa andlitinu frá heiminum

Þetta með hryðjuverkin er allt annað mál og lútir öðrum lögmálum – en ég er nú líka frekar ósammála þessum orðum Guðmundar sem vísað var í:

„Mér finnst að fjölmiðlar ættu að fjalla um hryðjuverkaárásir með svipuðum hætti og þeir fjalla um umferðarslys. Greina frá öllu þessu helsta en algerlega að sleppa því að fara í 24/7 gírinn og stríðsfyrirsagnirnar. Þeir sem fremja árásirnar eru í stríði, þetta er taktík, og markmiðið með henni er fyrst og fremst fjölmiðlaumfjöllunin. Ef þú lætur eins og þú sjáir þá ekki, þá missir þetta marks.“

Ég er sammála því að það væri gott að sleppa við senseisjónalismann – en hættan er að ef við lokum á hann þá lokum við líka á alvöru greiningu á atburðunum sem og þjóðfélaginu í heild, ef við þöggum eða takmörkum umfjöllun um einhverja þætti þjóðfélagsins getum við aldrei rætt saman um þetta sama þjóðfélag af neinum heilindum.

Svo getum við bara skoðað hvernig þetta hefur virkað. Skánaði stríðið í Sýrlandi eitthvað þótt vestrænir fjölmiðlar hafi sýnt því stigminnkandi áhuga? Fréttir síðustu viku sýndu vel að svo var ekki. Guðmundur minnist á að Ísraelar hafi gert þetta þegar hryðjuverk voru hvað algengust – og svo kemur svigi: (áður en allir veggirnir risu).

Það bendir ekki beinlínis til að þetta sé besta aðferðin ef hún endar á að byggðir séu aðskilnaðarveggir. Og hvað sem segja má um viðbrögð fjölmiðla þá eru viðbrögð yfirvalda ósjaldan miklu verri. Veggir og hert öryggisgæsla, meira lögregluríki – sem alltof gerir ekkert raunverulega til að minnka hættuna á hryðjuverkum en þeim mun  meira til að valda borgurunum ama og í verstu tilfellunum niðurlægingu. Við hvítu Vesturlandabúar upplifum að vísu sárasjaldan niðurlæginguna – hún er oftast ætluð öðrum.

En svo er náttúrulega akkúrat þessi aðferð sú sem vinstrið hefur notað eftir að kalda stríðinu lauk,  vinstrimenn hafa leyft hægrimönnum að skilgreina heiminn – og hafa meira að segja leyft þeim að gera það áfram eftir að ein harkaleg efnahagskreppa sýndi fram á hversu skökk skilgreining hægrisins á heiminum var.

En höldum endilega áfram að fara með veggjum og svara ekki fyrir okkur. Þetta líður allt saman hjá, right?

Ásgeir H Ingólfsson

---

Áramótabréfið 2016

Posted: December 31, 2016 | Author: asgeirhi | Filed under: Uncategorized | Leave a comment

Árið byrjaði á götu Čapek-bræðra þar sem syngjandi sígarettuboxið minntist Omars Shariff með því að spila músíkina úr Doctor Zhivago. Áramótamorgninum fylgdi svo fyrsti snjór þessa tékkneska vetrar – ég gaf öndunum illa sofinn afgangsbrauðið sem ég tók með mér af veitingastað við Karlsbrúna þar sem ég hafði borðað fyrstu máltíð ársins.

Janúar fór svo í að horfa á bíómyndir fyrir Stockfish og skrifa bíótexta – og einhvers staðar þarna á milli dó Bowie og tónninn var sleginn fyrir þetta ár. Nema það hafi verið sígarettuboxið sem sló tóninn?

Febrúar var svo alvöru bíómánuður – engir screenerar, bara hellingur af bíómyndum og viðtölum á Berlinale – og svo egypsk, kósövsk og portúgölsk partí sem maður náði að laumast í á milli mynda – að ógleymdum upplestri á viskýbarnum eina eftir hátíð. Berlín var líka smá tryllingur og örvænting – ekki mín samt – ég var bara að lægja öldur.

Vikan eftir Berlinale fór svo í að ná Berlinale-kvefinu úr mér (sem ritstjóri Cineuropa varaði mig við á fyrsta degi hátíðar; „hérna kvefast allir“) en mars og apríl voru dálítið Kunderskir – Lífið er annars staðar hefði verið góður titill, allur hasarinn var heima á Íslandi og maður var orðinn þreyttur á Tábor – já, og skítblankur að leita sér að verkefnum. Var duglegri að finna afsökun fyrir að fara til Prag – smábæir eru ágætir í smátíma en of lengi og maður verður skrítinn í hausnum.

En vorið var fallegt – einhvern apríldaginn endaði þetta í stílabókinni:

Pragverska vorið

Tvær þýskar stelpur í blómapylsum sofa við hliðina á mér. Moldáin er full af bátum og það spilar einhver á gítar á bak við mig. Ég sé ekki gítarleikarann þegar ég sný mér við, bara hjón sem eru að borða franskar og spölkorn í burtu er stelpa að láta ána dáleiða sig. Ég  þekki ekkert af þessu fólki, en við eigum sólina og þennan dag saman.

Við erum á Kampa-eyju, mitt á milli Karlsbrúnnar og Manesbrúnnar, og ég er með Glötuðu snillingana hans Heinesens í bakpokanum. Þorgeir þýddi hana, Þorgeir sem einu sinni bjó hér þegar ég var ekki enn fæddur, Þorgeir sem lá örugglega einhvern tímann hér og virti fyrir sér mannlíf sem er hægt og rólega að hverfa, fólk sem lifði aðra tíma og er núna að lifa ellina, ef það lifir þá enn. Kannski kom hann auga á Hedu hér,  hver veit. Heda er líka í bakpokanum mínum, hún er farin en skyldi eftir bækur um borgina sína fyrir mig, um þessa tuttugustu öld þegar alræðisstjórn réði flestu en átti samt sínar heitu sumarnætur þegar enginn vildi fara heim og fólk naut þess að vera úti, því jafnvel alræðisstjórnir geta ekki bannað sólina.

Rétt hjá stelpunni sem horfir á ána stendur svanur og snyrtir sig á meðan þrjár dúfur labba fram hjá og virða fyrir sér mannlífið. Og þótt ég hafi fæðst annars staðar og finnist ég oft skilja þessa dularfullu borg illa, með alla sína ranghala og slavnesku hasek, þá er þetta samt á einhvern dularfullan hátt borgin mín.

Sem endaði auðvitað á því að ég flutti í borgina aftur. Maí fór í íbúðaleit, valið stóð á endanum á milli Americká og Uruguayská – sem hittast á horninu – og við völdum Uruguayská út af því hún var með húsgögnum, en samt í alvörunni aðallega út af fótboltanördisma og anti-imperialisma. Svo var auðvitað enginn friður fyrir blaðamönnum þennan mánuðinn – ég lenti harkalega í tékkneskum virkum í athugasemdum (sem voru mögulega að djóka einhverjir – Google Translate er ekki alveg með fínustu blæbrigðin á hreinu) eftir að Martina tók viðtal við mig fyrir elsta dagblað Tékklands. Næst var það Druslubókabloggið þar sem ég gat loksins rantað aðeins meira um Framtíðina. Svo hitti ég Helenu sem talaði frábæra íslensku (og tók viðtal við hana seinna um haustið), Jón Kalman og Sjón sem sagði mér sögur af absinti og Sykurmolum í fyrstu Prag-ferðinni rétt eftir byltingu.

Svo fluttum við. Ég man síðasta daginn í Tábor – þegar við skúruðum og skiluðum lyklunum:

Hvernig kveðja skal bæ: skila lyklunum, taka einn 3,5 kílómetra lokasundsprett í Jórdan-áni og koma til baka þegar regnboginn sest á vatnið, einhver siglir á kajak fyrir framan þig og einhvers staðar í skógarþykkninu heyrist í flautu áður en þú kemur í land þar sem gaur með sólgleraugu og tvær veiðistangir hefur tekið að sér að passa fötin manns. Na shledanou Tábor – ég kem aftur til að heimsækja Jórdan og Havana og Baobab og Café Aux og alla gosbrunnana sjö!

Núna var það hins vegar Prag, áðurnefnd Uruguayská-gata – í Vínekruhverfinu, rétt hjá Friðartorgi og Ludmilu-kirkju, kortér frá miðbænum og fimm mínútur frá frábærasta almenningsgarði í heimi. Við erum upp á fimmtu hæð – eða þriðju hæð, út af því það er jarðhæð og messanín – sem er samt ekkert alvöru messanín. Jane Bond er fyrir utan gluggann, sporvagnarnir eiga það til að vera hávaðasamir en maður venst þeim – og neðst er búð sem er opin allan sólarhringinn og er oftast stútfull af löggum að kaupa kleinuhringi.

Júní fór svo aðallega í fótbolta, að skrifa um hann fyrir Fréttatímann og horfa á leikina og spila fótbolta, sem varð til þess að ég missti af fyrri hálfleik Ungverja-leiksins – en græddi þennan status í staðinn:

Þegar ég gekk framhjá Ludmílu-kirkjunni í gær til að ná sporvagni þá sá ég um tuttugu manna hóp með tékkneska fána og mann að messa yfir þeim í kirkjutröppunum. Ég vonaði að þetta væri eitthvað fótboltatengt – en þar sem Tékkarnir höfðu spilað daginn áður var ég ekki bjartsýnn. Þegar ég kom nær sá ég nokkra and-íslamska fána inná milli og skildi strax að þetta var það sem ég óttaðist, einhverjir rasistavitleysingar. Ég hafði hins vegar ekki tíma til að stoppa því ég þurfti að taka tramminn í fótbolta, þar sem einhver 5-6 þjóðerni komu saman og tékknesku strákarnir sem fengu að spila með okkur gátu likast til rakið uppruna sinn til þriggja mismunandi heimsálfa. Þegar ég kom svo til baka voru þrjár stelpur að dansa nútímadans og það voru svona tíu sinnum fleiri að fylgjast með þeim en höfðu hlustað á rasistann á kirkjutröppunum.

Jú, svo var ég plataður í skottúr til Parísar að sjá Austurríkis-leikinn eftir að ég hafði kosið Andra Snæ í ísbúðinni – mér tókst að gera skiptidíl á ljóðabókum og miðanum. Leikdagurinn sjálfur var sveittur – og þótt ég væri með Magga og Palla og hafi hitt slatta af fólki sem ég kannaðist við þá var samt skrítið að vera þarna, það var stútfullt af Íslendingum en þetta var ættbálkur sem ég kannaðist ekkert mikið við, þetta var Smáralindar-Ísland og svo við nokkrar miðbæjarrottur með laumufótboltaáhuga sem þvældumst með. En djöfull gaman samt. Eftir leik hittum við svo frábær austurrísk eldri hjón á samlokustað, hann hafði spilað í austurrísku 2 deildinni og var merkilega sáttur við lífið eftir að hafa tapað á móti dvergþjóðinni okkar.

Annars fór ég nærri því í nám til Parísar í gamla daga – þetta var á milli Parísar og Prag og endanleg ákvörðun var tekin á djammi í Sjallanum. Síðast þegar ég var í París (tvisvar í kringum aldamótin) dáðist ég að borginni, svona á borg að vera, ekki svona vitleysa eins og í Reykjavík. Núna fannst mér París alltof mikil bílaborg og ekki nógu skynsamlega skipulögð, svona fer Prag-dvölin með mann. Það dugar ekki lengur að vera sniðugri en Reykjavík. Hún er nú samt ennþá falleg og Shakespeare & co. er enn skemmtileg þótt hún sé orðin alltof umsetin.

Ég náði rétt náði svo aftur til Prag til að taka á móti Stjána, Sollu og Ara og drífa þau á næsta sport-pöbb til að sjá skyldusigurinn gegn Englandi – og ensku boltabullurnar voru heiðursmenn miklir og fengu okkur til að kvitta á fánann sinn eftir leik.

Fjórða árið í röð byrjaði júlí svo í Karlovy Vary (ágætis huggun eftir að hafa misst af Skjaldborg eftir fimm frábær ár í röð). Allir gömlu vinirnir heilsuðu mér á sama hátt; „pant horfa á Frakklandsleikinn með þér!“ Nema Harri, hann hatar fótbolta. Ísland tapaði víst fyrir verðandi Evrópumeisturum (ég er að lifa í núi dagbókarinnar þegar helvítis fiðrildin voru ekki búinn að  tryggja Portúgal Evróputitilinn) en það var hægt að hugga sig í bíósalnum og drekka bjór með finnsk/ný-sjálenska KVIFF-genginu mínu þess á milli, fara í blaðamannapartí þar sem kviknaði í grillinu og lesa ljóð með kviðmági Cary Grant. Þar heyrði ég líka bestu sögu ársins, en hún er ekki fyrir blogg heldur næsta skiptið sem við fáum okkur bjór saman. Svo fór ég á tónleika með Sixto – já, sjálfum Sykurmannninum. Hann er orðinn gamall og rámur en samt betri en öll nýbökuð nóbelsskáld!

Ágúst byrjaði á því að skemmtilegasta fólkið kom í heimsókn (sjá mynd), svo varð ég gamall, horfði á Stranger Things og skrapp til Vínarborgar og lenti í aukahlutverki í besta leikriti ársins þegar ég labbaði inná bar þar sem nígerískur barþjónn og nígerískur kúnni útskýrðu fyrir mér nígeríska pólitík – en voru í raun aðallega að rífast um hana innbyrðis. Svo lenti ég á einhverjum smábömmer út af stelpu – en það lagaðist allt þegar ég fór á pöbb og sat þar alltof lengi af því þau barþjónninn að spila Leonard Cohen og Cohen skyldi allt. Ég sakna hans ennþá.

September byrjaði ég svo á að sjá Casablanca í bíó í fyrsta skipti og endaði með að Southampton-ritlistarvinir komu í frábæra og óvænta heimsókn. Inná milli fórum við svo í helgarferð til Plzen:

Helgarferðin til Plzen endaði með hatrömmum átökum mínum við geitung sem ásældist eplasafann minn. Það slapp bara annar okkar lifandi frá þeim átökum, hinn var stunginn í hnakkann.

Annars var þetta helgarlöng kosningasmölun – við Sveinbjörn vorum ferjaðir á bjórhátíð smábrugghúsa til að kjósa Pivo „πίβο“ Microbrewery, frábæran kýpverskan bjór sem vinir Ilonu og Kostas mættu með – og svo kom auðvitað í ljós að einn bruggarinn hafði spilað blak við frændur mína Kristján & Hafsteinn – en valdi svo bruggið fram yfir blakið.

Já, og ef það fór fram hjá einhverjum þá hitti ég úlfaldann Bjórfalda sem var ekki síður hrifinn af eplum en helvítis geitungurinn – en hann fann sér bara eplatré til að borða af.

Október byrjaði með epískri eitís-laga bloggseríu og endaði með asnalegum kosningum þar sem við kusum stjórnarkreppu sem virðist ætla að enda með vondri ríkisstjórn.

Þetta verður alltaf styttra, haustið er of nálægt, þetta rennur saman í einhvern hversdag sem er ekki búið að framkalla – en nóvember endaði á fyrsta almennilega beinbrotinu mínu (bátsbeinið sem ég braut þegar ég var sextán ára var eiginlega of lítið til að teljast með) sem þýddi að fyrsta vikan í desember leið í móki þar sem ég ýmist gat ekki sofið eða gerði ekki annað en að sofa, vika tvö var ég orðinn svona 30 prósent vinnufær og gat altént aftur hamrað á lyklaborð með báðum höndum og í þriðju viku skakklappaðist ég einhentur með tuttugu kílóa tösku frá Prag til Berlínar til Keflavíkur. Það var orðið meira en ár síðan ég kom heim síðast – og meira en ár í mið-Evrópu þýðir að maður gleymir hvernig rok er og heldur að það sé bara minnsta mál í heimi að vera bara í annarri jakkaerminni út af því hin hendin er í fatla. En vetrarjakkinn fauk auðvitað upp í vindinn þegar ég steig út úr flugstöðinni og þá var ég kominn heim. Ég sagði í kjölfarið skilið við fatlann – maður er orðinn sæmilega fúnksjónal aftur þótt maður nái ekki að lyfta hendinni uppyfir öxl alveg strax – sem eyðilagði alveg íslensku sundlaugarplönin mín. En Ísland er ennþá ágætt – ef það væri ekki fyrir veðrið og verðið.

Og einhvern veginn svona var árið. Fyrir utan auðvitað hversdaginn, Fréttatímaskrif, þýðingar og leit af fleiri verkefnum, göngutúrum um borgina og draumórum um framtíðina, Facebook-hangsi og leit að fleiri verkefnum. Það er fínt úti en ég þarf fleiri verkefni svo ég endi ekki bara heima að vinna í áburðarverksmiðjunni, þið þekkið þetta.

Svo kemur 2017 og þá á auðvitað að horfa á fleiri bíómyndir, lesa fleiri bækur og skrifa fleiri orð. Ferðast meira, vera minna blankur og koma einhvern veginn í veg fyrir að Cave og Waits og allir hinir drepist.

Já, og koma mér upp meira drama. Ég þurfti að ritskoða alltof lítið út úr þessum pistli – árið 2017 verður svo dramatískt að næsti áramótaannáll verður ekkert nema ritskoðuð orð.

ykkar,

Ásgeir

---

Stolt

Posted: April 4, 2016 | Author: asgeirhi | Filed under: Uncategorized | Leave a comment

 

Eitt af því sem ég skil illa eru allir þeir landar mínir sem eru sárir og tala jafnvel um skömm eftir Panamaskjala-Kastljós gærkvöldsins.

Ég á nefnilega oftast erfitt með að vera stoltur af þjóð sem ítrekað velur sér spillta og vanhæfa stjórnmálamenn til forystu og sem iðullega ræður fólk í vinnu byggt á frændhygli, kunningsskap og flokkskírteinum frekar en hæfileikum.

En þegar þessi þjóð horfði loksins í augu við eigin flónsku og gerði eitthvað í hlutunum – þá fann ég loks fyrir einhverju smá stolti yfir því að vera Íslendingur.

Það var veturinn 2008-9 og þessi tilfinning entist því miður ekki lengi. En nú bærir þetta þjóðarstolt aðeins á sér aftur – fyrst út af þeim þrautseigu blaðamönnum sem hafa unnið þrekvirki á meðan flest er gert til að erfiða þeim lífið. Svo núna í kvöld vegna þjóðarinnar sem mætti í tugþúsundatali og mótmælti.

Núna sit ég í nýbyrjuðu meginlandsvori en langar samt í vorið heima, því það er bara eitt sem er betra en þegar náttúran byrjar að vakna eftir vetrardvalann: þegar fólkið vaknar.

Ásgeir H Ingólfsson

---

Berbrjósta á Kaffibarnum

Posted: March 28, 2015 | Author: asgeirhi | Filed under: Uncategorized | Leave a comment

Ég las í gær ágætan pistil í Kvennablaðinu eftir ritstýruna Steinunni Ólínu um brjóstabyltinguna. Ég segi ágætur þrátt fyrir að ég hafi verið afskaplega ósammála niðurstöðunni – enda er niðurstaðan fengin út frá hennar eigin persónulegu reynslu og hennar kynslóðar – sem er ekkert endilega sú sama og persónuleg reynsla og upplifun þeirrar kynslóðar sem nú er í menntaskólum og býr við töluvert annan veruleika en fyrir nokkrum áratugum – þótt við hin eldri getum oft verið dálítið blind á þann veruleika, rétt eins og okkar foreldrar gátu sum verið blind á okkar veruleika. Það er ekki endilega foreldrunum að kenna – það gildir einfaldlega hið fornkveðna; you had to be there.

En mér finnst pistillinn þrátt fyrir allt ágætur vegna þess að hann inniheldur kjarkaða og merkilega persónulega frásögn:

„Ég flutti að heiman tæplega fimmtán ára gömul, allt allt of snemma. Hafnaði frekara uppeldi með frekju, því miður. Ég hóf mína druslugöngu stuttu síðar. Ég var lauslát, beraði á mér brjóstin ef mér svo sýndist, dansaði iðulega ber að ofan á Kaffibarnum, labbaði Bankastrætið með vinkonu minni aðeins klædd frakka og flassaði framan í bíla og stundaði ‘frelsandi’ áhættuhegðun af bestu skúffu.
Við þessa framkomu mína var aldrei gerð nein athugasemd. Það reyndi enginn að koma böndum á þessa ungu konu. Hvar var hið íslenska Kabúl þá? Það var enginn sem hlutgerði mig nema ég sjálf.
En varð þetta til þess að valdefla mig?
Nei, síður en svo, því þrátt fyrir þessa ‘frelsandi’ hegðun mína varð þetta til þess að rúmlega þrítug stóð ég uppi með skekkta sjálfsmynd, ónýtt sjálfstraust og lága sjálfsvirðingu. Ég ein bar ábyrgð á því. Ég hafði komið fram við sjálfa mig af virðingarleysi, farið illa með mig.
Þar á ofan hafði ég lent í miður skemmtilegum uppákomum, orðið fyrir grófu kynferðislegu ofbeldi sem ég bar auðvitað ekki nokkra ábyrgð á enda getur maður ALDREI – hvort sem maður er klæddur í kufl eða kjól – varist því að lenda í höndunum á drullusokkum. En maður getur reynt að passa sig.“

Nú grunar mig að hin fimmtán ára Steinunn hafi ekki verið neitt vitlaus. Mig grunar að hún hafi verið að gera uppreisn gegn einhverju sem var raunverulega til staðar í þjóðfélaginu – þótt þessi uppreisn hafi ekki verið barin niður.

En mig langar samt aðallega að benda á eitt: það eru örugglega karlar sem hafa staðið uppi með skekkta sjálfsmynd eftir áratugarlangt lauslæti. Sérstaklega ef því fylgja einhvers konar svik og/eða ömurleg framkoma við sjálfa sig og aðra. Það eru líka karlar sem hafa orðið fyrir grófu kynferðislegu ofbeldi. En mig grunar að þeir séu í báðum tilfellum töluvert færri. Af þeirri einföldu ástæðu að það fylgir því miklu síður félagsleg útskúfun eða druslustimpill að vera lauslátur karlmaður sem finnst gaman að vera ber að ofan. Það er mun ólíklegra að fólk hugsi um karlmann sem er ber að ofan að hann sé „að biðja um það“ – það er einmitt miklu sjaldgæfara að lauslæti eða skyrtuleysi karlmanna sé sett í beint samhengi við að þeir séu beittir kynferðislegu ofbeldi.

Ég er nefnilega alveg sammála Steinunni með að burtséð frá allri hennar hegðun þá bar hún ekki nokkra ábyrgð á því kynferðislega ofbeldi sem hún varð fyrir – enda er ofbeldi ætíð á ábyrgð þess sem beitir því. Hins vegar er ég ansi hræddur um að einhver karlremban hafi hugsað að þetta ætti nú ekki að koma á óvart, enda hafi hún iðullega verið ber að ofan á Kaffibarnum.

Þetta er falskt orsakasamhengi og leiðir af sér bæði beinar og óbeinar réttlætingar á ofbeldi. Og sem betur fer er búið að mótmæla því. Vegna þess að þær menntaskólastelpur sem mættu berar að ofan í skólann í vikunni voru ekki bara að þessu fyrir sig sjálfar – þær voru líka að þessu til að sýna öllum kynsystrum sínum stuðning. Freethenipple þýðir alls konar – en meðal annars þetta: ef þú dansaðir ber að ofan á Kaffibarnum í gamla daga þá var það allt í lagi. Það gerir þig ekki að verri manneskju og réttlætir ekki það sem einhverjir drullusokkar gerðu við þig.

Ásgeir H Ingólfsson

---

Albaníubrandarinn

Posted: January 4, 2015 | Author: asgeirhi | Filed under: Uncategorized | Leave a comment

Mér þykir afskaplega vænt um Albaníu og þess vegna leiðist mér óskaplega þegar Íslendingar nota landið sem ódýrt pönslæn í hinni endalausu hugmyndafræðilegri baráttu vinstri og hægri. Sérstaklega út af því hversu illa sú barátta hefur leikið Albaníu. Landið var með eina allra verstu kommúnistastjórn sem þekkst hefur í Evrópu í hálfa öld – eftir það tók við einhver mesti brjálæðis kapítalismi sem sést hefur í Evrópu í tíu ár. Albanir vissu einfaldlega voða lítið hvernig kapítalismi virkaði og vissu heldur ekki almennilega um alla gallana – og þar af leiðandi leyfðu þeir kapítalismanum að vera óheftum um stund. Með skelfilegum afleiðingum.

En þeir hafa verið að ná sér aftur á strik upp úr aldamótum. Þeir eru ennþá ósköp klaufalegir kapítalistar og það er hægt að finna ýmislegt kyndugt þar eins og fæðingarpakkana sem Ásdís Halla talar um. Þeir eru líka klaufalegir kapítalistar í þeim skilningi að þeir eru ekkert rosalega góðir að búa til peninga – það er enginn túrismi þarna svo heitið geti en það þyrfti ekki nema 2-3 sæmilega PR fulltrúa til að gjörbreyta því. Sem væri gott fyrir efnahaginn – að minnsta kosti til að byrja með – en væri svo bæði gott og slæmt fyrir þjóðina, eins og við þekkjum best sjálf eftir túristasprengjuna hérlendis. Það er frábært að fá allt þetta fólk, því fleiri útlenskar manneskjur því betra. Gallinn er bara allar þessar lundabúðir sem fylla miðbæinn og óðahækkun á leigumarkaði, allt gallar í boði íslenska kapítalismans sem Ásdísi Höllu finnst ekki nógu mikill.

En aftur að Albaníu. Albanirnir sem ég þekki eru ofboðslega gott fólk og alls ekki vitlaust þótt það hafi allt öðruvísi reynslu af heimunum en flestar þjóðir í kringum þá (enda eitt einangraðasta ríki Evrópu hálfa tuttugustu öldina og enn í raun félagslega einangrað um margt). Örlítið feimnari við heiminn en veraldarvanir nágrannar þeirra en um leið forvitnir um þessa fáu gesti sem rata til þeirra. En sú forvitni er aldrei uppáþrengjandi eða neikvæð.

Og þegar þeir fara að læra að fóta sig aftur í heiminum eftir allt það tráma sem 20 öldin var þeim gæti vel skeð að brandararnir verði á okkar kostnað, ekki þeirra.

Ásgeir H Ingólfsson

E.S.: Ég skrifa þennan pistil kannski aftur seinna. Hann var skrifaður núna af gefnu tilefni. En mig langar að skrifa lengri og betri pistil þegar ég veit meira um Albaníu, af því tvær heimsóknir og það að lesa sér örlítið til þýðir ekki að maður skilji þjóð (það annars óskiljanlega hugtak).

En kannski skrifa ég ekkert meira á endanum, minnugur sorglegasta en sannasta spakmælis sem ég hef heyrt: „Sá sem eyðir viku í Kína skrifar bók, sá sem eyðir mánuði í Kína skrifar smásögu og sá sem eyðir ári í Kína skrifar ljóð. Sá sem býr þar í áratug skrifar hins vegar ekki neitt.“ En það væri forvitnilegt að vita hversu mikið Ásrún Halla hyggst skrifa um Albaníu.

---

Vondir fjölmiðlar og vond ríkisstjórn

Posted: September 14, 2014 | Author: asgeirhi | Filed under: Uncategorized | 3 Comments

Kveðjubréf

Ég flutti út af því ég var búinn að missa vonina, fannst ég kominn í blindgötu. Þurfti að taka góða u-beygju til að halda geðheilsunni. Þurfti að komast burt af þessu skeri.

En þessi útþrá var allt öðruvísi en áður. Oft hefur mér leiðst Ísland. Veðrið, einsleitnin og jafnvel fólkið. Oft hef ég þurft að komast eitthvert þar sem veröldin var ný. En um sumt hefur mér fundist Ísland betra undanfarin misseri. Það eru alls konar skemmtilegar menningarhátíðir úti á landi sem hafa að mestu leyst innantómar fylleríshátíðir af hólmi (það er vissulega sötrað öl á þessum hátíðum, en þær hverfast samt um eitthvað alvöru inntak – fólk er mætt þarna af ástæðu, það skiptir máli. Þá verður skrallið líka miklu skemmtilegra, ef fólk hefur einhverjar upplifanir til að tala um sem sameina það).

Sömuleiðis hefur Reykjavík hægt og rólega orðið lífvænlegri sem borg – það er komið menningarbíó í miðbæinn, nóg af hostelum til þess að fá hingað ferðalanga sem eru ekki bara moldríkir uppar og kaffihúsin, barirnir og veitingahúsin minna sífellt minna á iðnaðarhúsnæði og meira á mannabústaði.

Ég held það megi þakka þetta ýmsu. Góð borgarstjórn undanfarin ár á alveg skilið sitt hrós. En ég held það megi samt aðallega þakka þetta hruninu.

Íslendingar urðu einfaldlega miklu skemmtilegri þegar allt hrundi hérna haustið 2008. Krítískari, opnari og hugmyndaríkari. Minna útbelgdir af alls konar vitleysu, þjóðernisrembingi og kreddum.

Þetta átti auðvitað sérstaklega við hrunveturinn sjálfan, 2008-9. Síðan þá hefur ýmislegt gerst. Við eyddum fáránlega mikilli orku í að tala um Icesave – og ég held sveimér þá að ég væri tilbúinn til þess að borga Icesave tvöfalt til baka ef þjóðin fengi öll þau þrasgjörnu ár af lífi sínu aftur. Einfaldlega út af því Icesave var fyrst og fremst risastór stífla í heilasellum þjóðar sem stöðvaði alla hugsun – drap alla þá lifandi deiglu sem hafði skapast í hruninu, drap niður miklu mikilvægara þras sem hvarf einhvers staðar í meltingarvegi Icesave sparigríssins. Drap niður þjóðina sem heimtaði nýja stjórnarskrá, þjóðina sem yppti svo bara öxlum þegar hún var svikin um þessa sömu stjórnarskrá.

En það hefur líka lengst af skort vettvang til þess að ræða þetta þjóðfélag af alvöru, fortíð þess, nútíð og framtíð. Fjölmiðlun hefur verið á þráðbeinni leið niður á við eftir hrunið – þótt það hafi að vísu verið ákveðið lífsmark rétt fyrst á eftir. Hrunveturinn þegar jafnvel Facebook var í alvörunni skemmtilegt, fullt af visku, hugleiðingum og rökræðum. Síðan breyttist það bara í vettvang þar sem fólk kinkar kolli yfir átakalitlum greinum sem það er sammála. Lækið tók yfir og lækirnir urðu sífellt grynnri.

Þetta byrjaði á því að Mogginn endaði í tröllahöndum og náði hámarki núna rétt eftir að ég yfirgaf landið þegar yfirstjórn Fréttablaðsins var hreinsuð út (ekki nema einu og hálfu ári eftir síðustu hreinsanir þar) og sömuleiðis yfirstjórn DV. Við erum að tala um að mögulega séu þrír stærstu prentmiðlar landsins orðnir nánast fullkomlega bitlausir (þótt ég leyfi mér enn að vona að DV nái sér aftur á strik, enda Hallgrímur og Jóhann Hauksson færir fjölmiðlamenn). Og það var ekki úr háum söðli að detta. Fréttablaðið var ekkert sérstakt áður en ég fór. Og DV var óþolandi skitsófrenískt – gagnrýnið og beitt á einni síðu en slúðurdrulla á þeirri næstu. Ég verð seint talinn einhver sérstakur aðdáandi ritstjórnarstefnu Mikaels Torfasonar – en það var engu að síður eitthvað rotið við það hvernig honum var bolað frá (sem og hinum ritstjórunum), og fátt sem benti til þess að það væri í nafni vandaðri og metnaðarfyllri blaðamennsku. Það segir sitt um ástandið að jafnvel ef að vondur ritstjóri hverfur á braut þá býst maður ekki við að neitt batni.

Á jaðrinum

Og ég hef sjálfur komið að ýmsum tilraunum til þess að bæta ástandið – tilraunum sem mistókust. Við reyndum nokkur að koma Vikublaðinu Krítík í heiminn og ég reyndi að reisa við gömlu góðu Kistuna – og hún komst aftur á lappirnir í smá tíma. Hvorugt gekk þó á endanum – og ég tek alveg á mig að við öll sem komum að þessu gerðum helling af mistökum. En það breytir því ekki að stærsta ástæða þess að þessir miðlar náðu ekki flugi var einfaldlega sú að þeir fengu ekki til þess nauðsynlegt fjármagn. Sama á við um aðra miðla sem hafa reynt svipaða hluti – svo sem Dagblaðið Nei. og Skástrik – og þá sem enn tóra, miðla á borð við Kjarnann, Starafugl, Reykvélina og Klapptré, ég skal alveg viðurkenna að af biturri reynslu er ég ekkert alltof bjartsýnn á framtíð þeirra. Enda allir reknir af vanefnum – Starafugl veit ég algjörlega í sjálfboðastarfi. En þarna er þó stór hluti þess lífs sem þó er í menningarmiðlun þessa lands – sem dæmi þá mætti blaðamaður frá bæði Starafugli og Klapptré til þess að fjalla um heimildamyndahátíðina Skjaldborg núna í vor – en enginn frá stóru miðlunum. Þeir létu sér símtækin og fréttatilkynningarnar duga.

En allir þessir miðlar eru á jaðrinum. Þeir verða seint þungamiðjan í umræðunni nema þeir fái til þess fjármagn og mannskap – ef það eru frábærar greinar á þessum miðlum deila þeim í mesta lagi tugir á Facebook – ef þær eru á Vísi deila þeim mögulega þúsundir. Ég tek fram að það er frábært að það séu til góðir jaðarmiðlar – en það er til merkis um helsjúkt samfélag ef ástæðan er aðallega sú hversu ónýtir stóru miðlarnir séu.

Það er helst að á Rás 1 hafi dafnað alvöru menningarumræða og alvöru þjóðfélagsrýni – annars staðar á stærstu miðlunum má auðvitað finna dæmi um slíkt, en það er fátt í umhverfi þeirra sem hvetur til þess og stundum finnst manni eins og blaðamenn sem slíkt reyna séu oftast fyrstir til að fara, enda ýtir allt umhverfið undir meðalmennsku – sem er iðullega afsökuð með veigðaryrðum á borð við hraða, fjölda smella og óljósum og órökstuddum hugmyndum um hvað lesendur vilji.

Það lifir einfaldlega ekkert krítískt á þessu landi.  Það er nóg af góðu og eldkláru fólki, en það hefur fæst almennilegan vettvang til þess að njóta sín. Og ég meina þetta í alvörunni: landið  er stútfullt af hæfileikum. Djóklaust. Við erum hins vegar ekkert einstök með það. Það er hæfileikafólk út um allan heim. Það sem skiptir máli er að það sé hlúð að þessum hæfileikum og það séu tækifæri til þess að láta þá blómstra, með öðrum orðum að fólk eigi möguleika til þess að vinna við það sem það sem það langar til, í landi þar sem vinna snýst ekki bara um launatékkann (enda sé sæmilega tryggt að hann dugi til þess að lifa mannsæmandi lífi) heldur við það að skapa eitthvað sem skiptir mann máli. Því einungis þá er einhver von til þess að það skipti aðra máli líka.

Auðvitað er þetta sjálfhverfur pistill. Mig langar að skrifa, mig langar að vinna við að skrifa og með deyjandi fjölmiðlum og hækkandi virðisaukaskatti á bækur þá fækkar möguleikunum til þess ört. En ég er ekkert einn í þessari stöðu og þetta á ekkert bara við um hinar skrifandi stéttir. Og ónýtir fjölmiðlar geta því miður oft leitt af sér ónýta þjóð. Fjölmiðlar eru umræðutorg þar sem upplýsingar og skoðanir eiga að fá að njóta sín – en þessa dagana virðist markaðstorgið hafa tekið þá yfir að mestu – ef þú vilt ekki kaupa pylsu af fyrirtækinu sem var að kaupa dagblaðið þitt þá áttu ekkert með að rífa kjaft.

En þjóð sem fær ekki að hugsa saman, fær ekki að ræða saman – hún tekur vondar ákvarðanir. Og þegar maður er hluti af þjóð sem alltaf tekur vondar ákvarðanir þá fyllist maður vonleysi. Því raddir sem skipta máli heyrast ekki. Maður getur öskrað sig hásan eða skrifað frá sér allt blek en það öskur verður ávallt þaggað niður af peningaprentsvertunni sem er búið að kaupa allar prentvélarnar. Jafnvel þótt fæstir þessara peninga hafi nokkurn tímann verið prentaðir – þeir eru skáldskaparlistin sem verður ekki hækkun virðisaukaskatts að bráð, vondur rafrænn skáldskapur sem við erum pikkföst í.

Ég viðurkenni að ég skyldi ekki hugsunarháttinn á bak við það að ráða Davíð á Moggann á sínum tíma. Ég sá fyrir mér færri áskrifendur og síminnkandi trúverðugleika – og hafði fullkomlega rétt fyrir mér þar. En það sem ég áttaði mig ekki á strax var að eigendunum var sama um það – þeir vildu bara þjóð sem hugsaði ekki um öll myrkraverkin þeirra. Nákvæmlega eins og eigendur ýmissra annarra fjölmiðla nota þá til þess að hylja eigin skömm. Því þótt þeir geti ekki fengið þjóð til þess að hætta að hugsa þá geta þeir fengið hana til að hætta að hugsa saman. Komið allri óæskilegri hugsun rækilega fyrir á jaðrinum, utan almenningstorga.

Og það er einmitt við svona aðstæður sem virkilega vondar ríkisstjórnir eru kosnar til valda – minna en fimm árum eftir að stefna þeirra hafði sett heila þjóð á hausinn.

Auðvitað getum við gert eitthvað. En við virðumst ekki vita lengur hvað þetta eitthvað er. Þetta er þjóð þar sem mótmæli duga ekki lengur – þar sem þau daga aðeins uppi. Man yfir höfuð einhver eftir mótmælunum í vor? Þau lognuðust út af – ekki bara út af því ríkisstjórnin keypti sér gálgafrest með því að fresta ákvörðunum um ESB, heldur ekki síður út af því að aðrir andstæðingar ríkisstjórnarinnar sáu ekki tækifærið og tókst ekki að víkka og breikka mótmælin, tryggja að þessi mótmæli væru líka gegn öllu hinu óréttlætinu, gegn niðurfellingu á veiðigjaldi, gegn misskiptingunni, gegn arðráninu, gegn aðför að Seðlabankanum, gegn því að fólk hefði varla efni á þaki yfir höfuðið.

Við byrjuðum á einhverju stórkostlegu veturinn 2008-9. Fólk er ennþá að tala um það hérna á meginlandinu, þau halda að við höfum klárað þetta. Jafnvel með reisn. En það gerðum við svo sannarlega ekki. Það verða bráðum sex ár síðan Haarde bað Guð að blessa Ísland. En Guð reddar okkur ekki í þetta skiptið, við verðum að berjast sjálf í fúlustu alvöru fyrir nýrra og skárra Íslandi. Við þurfum að finna vonina einhvers staðar aftur. Eða finna bara nýtt land og halda skárra partí þar.

Ásgeir H Ingólfsson

---

Þetta líf

Posted: March 4, 2014 | Author: asgeirhi | Filed under: Uncategorized | Leave a comment

Þetta líf er svona núna: Ég er að reyna að skrifa. Reyna að skrifa ritgerð, reyna að skrifa skáldsögu, reyna að skrifa greinar, reyna að skrifa blogg, reyna að skrifa háskólaumsóknir, reyna að skrifa Facebook-statusa, reyna að skrifa núið, reyna að skrifa framtíðina. Samt er ég ekki nógu duglegur við að skrifa, en það stendur til bóta.  Mestu skiptir þó að ég sé byrjaður aftur að blogga, þótt það sé allsendis óvíst að ég haldi því áfram.

Hér er svo mynd af albönskum hana í rusatunnu. Hún er tekin fyrir nærri sex árum síðan í Kruja, skammt frá Tirana. Hvað lifa hanar eiginlega lengi? Kannski er hann dáinn núna, það væri leiðinlegt, mér þykir einkennilega vænt um hann þótt við höfum bara átt þessar sjö sekúndur saman sem tók mig að taka myndina.

---